Hormonlar ve Bedeniniz

Gonadlarınız yoksa (veya gonadlarınız yeterince hormon sağlamıyorsa), doktorunuz muhtemelen vücudunuzun ergenlik döneminden geçmesine ve hayatınız boyunca sağlıklı kalmasına yardımcı olmak için hormon almanızı önerecektir. (Gonadlar yumurtalık ve testislerin ortak adıdır. Temel işlevi cinsiyet hormonlarının üretimiyken, bazı durumlarda işlev göstermeyebilir veya tam gelişmemiş oldukları için yumurtalık ya da testis mi oldukları belirlenemeyebilir.)

Cinsiyet hormonları nelerdir?

Hormonlar, vücutta üretilir ve vücudun diğer bölümlerine belirli bir şekilde ne zaman ve nasıl davranacaklarını öğretmeye yardımcı olurlar. Cinsiyet ve toplumsal cinsiyetten bahsedecek olursak, vücuda “eril” veya “dişi” bir şekilde nasıl büyüyeceğini söyleyen çeşitli hormonlar vardır. Daha spesifik olarak bunlara cinsiyet hormonları denir ve Östrojen, Progesteron ve Testosteronu içerir.

Cinsiyet kimliği sadece hormona bağlı bir olgu değildir ve biyolojik, ruhsal, toplumsal ve kültürel karmaşık süreçler sonunda ortaya çıkar. Deneyimlediğiniz cinsiyet kimliğini tek başına hormon belirlemez, sadece yardımcı olabilir.

Progesteron nedir?

Progesteron, özellikle meme gelişimini, hamileliği ve menstrüasyonu düzenleyen bir cinsiyet hormonudur. Menstrual siklus yaşayan kişilerde, östrojen menstrual siklusun ilk yarısında, progesteron ikinci yarısında daha fazla salgılanır. Progesteronun endometriyumun gelişmesini sağlayıcı etkisi, ayıca meme gelişimi ve hamilelikte düzenleyici rolü de vardır.

Kıta Avrupası ve Türkiye’de transfeminen hormon terapisinde en sık androjen düşürücü olarak sentetik progesteron olan siproteron asetat kullanılmaktadır. Progesteronlar, tıbbi müdahale geçirmiş interseks çocuklarda da kız ergenliğini tetiklemek için kullanılıyorsa da, östrojen kız ergenliğini tetiklemede birinci seçenektir. Bazı ülkelerde Progestogenler (sentetik progesteronlar) reşit olmayan trans+’larda ergenlik blokeri olarak da kullanılabilmektedir.

Progesteronun ve östrojenin birlikte kullanımıyla ilgili farklı yaklaşımlar vardır, bu kısmı çalışmamıza daha sonra ekleyeceğiz.

Östrojen nedir?

Östrojen, cinsiyet özelliklerini oluşturan ve koruyan hormonlardan birisidir. Tek başına etki etmesinden ziyade, feminize etkileri için testosteronun da düşüklüğü gereklidir.

Progesteron ile etkileşimi, doğum kontrolü olarak ve bazı regl bozukluklarını hafifletmek için ağızdan alınabileceği anlamına gelir. Aynı zamanda hormon tedavisinde, kaybedilen östrojenin yerini alıcı veya testosteronu düşürücü etkisi vardır ve bedensel gelişimin toplumsal normlara göre feminize şekilde olmasını teşvik etmek için kullanılan anahtar hormondur.

Testosteron nedir?

Testosteron da östrojen gibi cinsiyet özelliklerini oluşturan ve koruyan bir cinsiyet hormonudur. Testosteronun birden çok yolu vardır. Testosteron; jel, yama, hap ya da enjeksiyon yoluyla alınabilir. Enjeksiyon yoluyla alındığında bir dahaki enjeksiyona kadar vücutta varlığını azalarak sürdürür. Genellikle kayıp testosteronun yerini almak veya östrojen varlığını geçersiz kılmak ve toplumsal normlara göre maskülen beden gelişimini teşvik etmek için kullanılır.

Photo by Andrea Piacquadio on Pexels.com

Sizin için doğru hormonu seçmek:

Hormon almanın potansiyel etkileri nelerdir?

Hormon almanın potansiyel etkileri şunlar üzerinde görülebilir:

Kilo verme/alma
Ruh hali ve esenlik
Cinsel dürtü kaybı veya artışı (libido olarak da bilinir)
Sıcak basması (kızarma)
Kemik sağlığı
Meme/kalça gelişimi (östrojen ile)
Koltuk altı/yüz/kasık kıllarının büyümesi (eğer testosterona yanıt veriyorsa)
Ses değiştirme (testosterona yanıt veriyorsa)
Klitoris veya penis büyümesi (testosterona yanıt veriyorsa)

Hormon almanın yan etkileri nelerdir?

Dışarıdan aldığımız her madde gibi hormonların da bir takım yan etkileri vardır ancak bunların görülme sıklığı sanıldığı kadar yüksek değildir. Hormonu doktor kontrolünde, doktorunuzun belirlediği dozajda ve sağlık kontrollerinizi düzenli olarak yaptırarak kullandığınızda ciddi bir yan etki görülme olasılığı düşüktür.

Buna karşılık, bazı kalp rahatsızlıkları, göğüs kanseri, inme ve felç, pulmoner embolizm (pıhtı atması) gibi yan etkilerin varlığını bilin ve bu rahatsızlıklarınız olsun ya da olmasın, doktor kontrolü olmadan hormon kullanmaktan kaçının.

Düzenli D vitamini ve kalsiyum almak, güneşe çıkmak, yürüyüş yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara içmemek ve doktor kontrollerini aksatmamak sizi hem ilaçların yan etkilerinden korumaya yardımcı olacak, hem de hormon terapisinin beklenen olumlu etkilerine ve genel sağlığınıza destek olacaktır.

Hormon almadan giderilebilecek sıkıntılar var mı?

Hormon terapisi yapılmadığında ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının başında osteoporoz yani kemik erimesi geliyor. Osteoporoz riski yüksek hastalarda Bifosfonat grubu ilaçlar kullanılabilmektedir. Bifosfonatlar kemik erimesinin tedavisinde ve kanser hücrelerinin kemiğe yayılmasının engellenmesinde kullanılan bir ilaç grubudur. Damar içi ve ağızdan kullanıma uygun şekilleri mevcuttur.

Öte yandan bu tip ilaçların on yıldan uzun süre kullanımındaki olası yan etkileri hakkında yeterince çalışma yoktur. Ayrıca, alternatif tedaviler kemik erimesini yavaşlatabilse de ateş basması, vajinal kuruluk, düşük libido, ruh hali dalgalanmaları, zihin bulanıklığı, cilt problemleri gibi hormon eksikliğinden kaynaklı diğer sıkıntılar için yine hormon kullanmanız gerekebilir.

Trans gençlerde bifosfonatı kullanmakla ilgili bir standart yaklaşım yoktur. İnterseks durumuna sahip kişilerde de birinci öncelik eğer yetersiz cinsiyet hormonlarına sahiplerse hormon replasmanı olmalıdır çünkü cinsiyet hormonları kemik sağlığı dışında birçok sistem üzerinde etkilidir.

Photo by Karolina Grabowska on Pexels.com

Her tıbbi konuda olduğu gibi bu konuda da doktorunuza danışmadan hareket etmemeniz gerektiğini hatırlatalım.

Hormon almaktan hoşlanmıyorsam veya beni hasta ediyorsa ne yapabilirim?

Hoşunuza gitmeyen hormondan kaynaklanan etkiler mi? (vücudunuzda herhangi bir değişiklik, büyüyen göğüsler, daha fazla kıl gibi)
Vücudunuzun farklı bir şekilde gelişmesi için kullandığınız hormonu değiştirmek ister misiniz? (daha kadınsı ya da erkeksi yönde gelişmek için)
Sizi ağrılı veya hasta hissettiren hormonu alış şekliniz ve formülü olabilir mi? Alternatiflerinizi araştırdınız mı? (haplar, bantlar, spreyler, kremler)

Unutmayın: Her vücut farklıdır ve bir tür hormonu veya hormon alma şeklini diğerine tercih edebilir.

Hormonları ne kadar süre almam gerekiyor? Bir süreliğine almayı bırakırsam ne olur?

Muhtemelen, çalışan gonadlarınız yoksa, en azından tipik menopoz yaşına (45-55) kadar veya potansiyel olarak hayatınızın geri kalanına kadar hormon almanız gerekecektir. Bunun nedeni, kemik sağlığınız gibi başka şeyler için hormonlara ihtiyaç duyulmasıdır. Doktorunuz bu konuyu daha ayrıntılı olarak tartışabilir ve almayı bıraktığınızda ortaya çıkabilecek bazı sorunları anlamanıza yardımcı olabilir.

Hormon almayı bırakırsanız veya atlarsanız, vücudunuz üzerindeki etkisi (kemikler, zihin ve cilt) ve bu etkileri ne kadar çabuk fark ettiğiniz (ateş basması, ruh hali değişimleri gibi) herkesten farklı olacaktır.

İntersekslerde hormon replasmanının uzun vadedeki sonuçlarını ve yaşlanan intersekslerin sağlığını inceleyen yeterince bilimsel çalışma yok. Bu nedenle, hiç kimse hormonları ne zaman bırakacağınızı veya almayı bırakırsanız tam olarak ne olacağını kesin olarak söyleyemez. Yine de, bireysel sağlığınıza ve interseks varyasyonunuza göre değişen şekilde, sağlığınız için oldukça ileri yaşlara kadar hormon replasmanına ihtiyaç duyabileceğinize dair yaygın bir kanı var. Gerekliliğini ve kullanım süresini detaylı bilmiyor olsak da, bedeniniz ve zihniniz için en uygun hormon tedavisini bulmakta sizinle birlikte çalışacak bir doktor bulmanızı öneririz.

İnterseks varyasyonuna göre değişebilmekle birlikte hormon replasmanı ile ilgili ileri yaşlarda ek kronik hastalıkların varlığı, kalp damar sağlığınız, kemik sağlığınız ve bazı kan testleri sonucunda doktorlar hormon replasmanınızı ne kadar sürdürebileceğinizle ilgili fikir yürütebilir.

Ya testosteron veya östrojenin etkilerinin cinsiyet kimliğim için doğru olduğundan emin değilsem?

Eğer küçük yaşlarda bir interseks iseniz hormon replasmanının daha ileri yaşlarınıza, kim olduğunuzu veya kim olmak istediğinizi daha iyi bildiğiniz zamana ertelenmesini istiyor olabilirsiniz.

Küçük yaşta olmasa da kişinin feminize ya da maskülenize hormon terapisi kullanmakla ile ilgili netleşmemiş ve netleşmesi gerekmeyen soruları olabilir. İkili cinsiyete ait hissetmeyebilir standart olarak tanımlanmayan cinsiyet onaylayıcı/olumlayıcı seçenek arayışında olabilirsiniz. Sadece maskülenize ya da sadece feminize olma gibi iki seçeneğiniz olmadığını, hormon üreten gonadlarınız varsa erişkin yaşta da cinsiyet hormonları baskılama seçeneği, düşük doz hormon terapisi gibi alternatif seçeneklere doktorunuzla birlikte ortak karar verebilirsiniz.

Testosteron hormonu almanız sizi erkek, östrojen hormonu almanız sizi kadın olarak tanımlamaz ya da sınıflandırmaz. Şu an kendinizi ikili cinsiyet içinde tanımlasanız da ilerde kendinizi ikili cinsiyet içinde tanımlamamanızı sınırlandırmaz.

Bu durum size tanıdık geliyorsa, lütfen doktorunuzla konuşun ve paylaşın.