SONUÇ BİLDİRGESİ

*Aşağıdaki metin Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi’nin bildiri metnidir.

Çeviri: Evrim Bal

İNTERSEKS

 İnterseks Ne Demektir ?

İnterseks insanlar ; genital organlar , kromozom yapısı, gonadlar  vb. açısından tipik dişi ve erkek  özelliklerini tam olarak göstermeyen cinsiyet karakteristiğiyle doğan insanlardır.

İnterseks kelimesi doğuştan gelen ve çok çeşitli farklı bedensel varyasyonları tanımlamak için kullanılan ortak şemsiye bir  terim ve tanımlamadır.

Bazı durumlarda interseks durumu doğuş anında farkedilebilir ama bazı durumlarda ise ergenliğe kadar anlaşılamayabilir.

Bazı kromozomal interseks varyasyonları (çeşitleri)  ise fiziksel olarak görülemeyebilir(anlaşılamayabilir).

Uzmanlara göre ,  nüfusun % 0.05’i ila % 1.7’si arası birey interseks özellikleriyle doğmaktadır. Bu rakamın oransal olarak  kızıl saçlı doğanlarla benzer olduğu tespit edilmiştir.

İnterseks olmak , o kişinin biyolojik cinsiyet karakteristiğiyle ilişkilidir. Ancak o kişinin cinsel oryantasyonundan(yöneliminden) ve cinsiyet kimliğinden bağımsız bir olgudur. İnterseks bir kişi heteroseksüel(düz cinsel) , eşcinsel (gay veya lezbiyen) ,biseksüel veya aseksüel olabilir. Ve kendini kadın veya erkek veya her ikisi birden olarak tanımlayabilir. Ya da hiç birisi olarak tanımlamaz. Bu , o kişinin tercihidir.

Bedenleri çoğunluktan farklı görünebildiği için interseks çocuklar veya interseks yetişkinler genellikle yaftalamaya veya dışlanmaya , küçük düşürülmeye maruz kalabilmektedirler. Ayrıca sağlık haklarından faydalanamama veya bedensel bütünlüklerine yönelik ihlâller gibi durumları içeren  çok çeşitli insan hakları ihlâllerine maruz kalabilmektedirler. Zoraki yapılan ilaç tedavileri ve bedensel eziyetlere maruz kalabilmekte ve ayrımcılığa uğrayarak eşitlik hakkından faydalanamayabilmektedirler.

Fiziksel Bütünlük

İnterseks çocukların görünüşlerini ikili cinsiyet(kadın-erkek) görünüşü kalıplarına uydurmak amaçlı  gereksiz tıbbi uygulama ve prosedürler veya  ameliyatların yapılması dünyada genel bir uygulama hâlini almıştır.

Bu genel ve geri döndürülemez prosedürler kısırlığa(doğurganlığın sonradan yitirilmesine)  , ağrı ve acılara , idrar tutamamaya , cinsel duyularda kayba , ömür boyu süren zihnî ızdıraplara, depresyon gibi psikolojik bozukluklara yol açabilmektedir.

Çoğunlukla , karar alma sürecinin bir parçası olmak için çok genç olan ilgili kişinin tam rızası ve bilgisi olmadan  gerçekleştirilen bu tür prosedürler bu interseks bireylerin bedensel bütünlük haklarını ihlâl edebilir. Bunun yanında , dışlanmaktan, hasta muamelesi görmekten ve zararlı uygulamalardan korunma haklarını ihlal edebilir.

Bir çok prosedür sıklıkla kültürel değerler ve kalıplaşmış cinsiyet normları , interseks insanlara karşı ayrımcı inanışlar veya sözde onların topluma entegrasyonu gibi gerekçelerle yapılmaktadır.

Zorla yapılan tıbbi müdaheleler veya kişinin beden bütünlüğü hakkını ihlâl eden bu tarz ayrımcı tutum ve davranışlar asla insan hakları ihlâllerini meşrulaştıramaz.

İnterseks insanlara ayrımcılık yapan uygulamaları veya onlara  zarar verici basmakalıp yargıları ve ayımcılığı körüklemek yerine bu unsurlarla  savaşmak devletlerin bir görevidir. Aslında bir çok tıbbı uygulama ve prosedürler sözde sağlık faydası gibi  gerekçeler  gösterilerek yapılmaktadır. Fakat bu gerekçeler sıklıkla iyi temellendirilmemiş veya kişinin bedensel bütünlüğünü koruyan,onun öz iradesine saygı gösteren başka  alternatif çözümleri yeterince tartışılmamış gerekçeler olmaktadır.

Maalesef , bir çok yanlış inanış ve toplumsal baskılar doktorlar veya çocukların bizzat aileleri tarafından da çocuklara yansıtılıyor. Doktorlar ve aileler tıbbi gereklilik veya aciliyet olup olmadığına bakmaksızın , insan hakları standartlarını ihlâl edebileceği halde , bu tarz tıbbi müdahalelere onay verebiliyor. Bu onaylar çoğunlukla bu müdahelelerin kısa ve uzun dönemli sonuçların ne olacağı hakkında   bilgi eksikliğinden ve taraflar(yetişkin interseks ve onların aileleri) arasındaki iletişim eksikliğinden kaynaklanıyor.

Pek çok yetişkin interseks , kendi çocukluklarında böyle cerrahi müdahalelere maruz kalarak , interseks özelliklerinin bedenlerinden yok edilmesi ile bağlantılı utanç ve yaftalanma yaşıyor.  Bunun yanısıra , bu ameliyatların bedenlerine bıraktığı geniş çaplı ve acılı izlerden dolayı belirgin fiziksel ve zihinsel acı ızdıraplar da duyuyorlar. Bir çoğu zorla,  kendilerininin bir türlü içine giremediği ve rahat edemediği cinsiyet veya  toplumsal cinsiyet kalıplarına sokulduklarını düşünüyor.

İnterseks bireylerin doğalarına geri dönüşümü olmayan zararlar vermek , ve onların bedensel bütünlük ile özlük haklarına  olumsuz yönde etki etmek , gereksiz ve istenmeyen  tıbbi müdahaleler veya sözde tedaviler yasaklanmalı. İnterseks çocuklar ve onların aileleri yeterli danışmanlık ve destek hizmetleri alabilmeliler.

Ayrımcılık

İnterseks bireyler , interseks oldukları açığa çıktığında ya da  yerleşik cinsiyet kalıplarına uymadıkları farkedildiğinde  sıksık tacizlere, suistimâllere veya ayrımcılığa maruz kalmaktalar.

Ayrımcılık karşıtı yasalar alışageldik şekliyle, bütünüyle , interseks bireylere yapılan ayrımcılığı engelleyemiyorlar.Bu yasalar;  İnterseks çocukları sağlık hizmetlerine ulaşma , eğitim , kamu hizmetleri , istihdam edilme veya spor gibi  bir çok alanda ayrımcı uygulamalara karşı korunmasız bırakıyorlar.

Sağlık profesyonelleri çoğunlukla deneyim-uygulama imkânından  ve bu alanda gerekli  bilgiden yoksunlar ve interseks bireylerin bazı spesifik sağlık ihtiyaçları olduğunu hesaba katmak ayrıca uygun sağlık hizmetlerini temin etmek konusunda eksikliğe sahipler. Bunun yanı sıra , interseks bireylerin bedensel bütünlük hakları ve öz iradelerine saygı konusunda da eksiklikleri var..

Bazı interseks bireyler doğum belgelerindeki ve resmi kayıtlardaki veya kimliklerindeki cinsiyet ibaresini değiştirmeyi arzuladıklarında veya buna ihtiyaç duyduklarında  engellerle veya ayrımcılık ile  karşı karşıya kalabilmekteler.

İnterseks sporcular da  bir çok engellemelerle karşılaşmaktalar. Örneğin bir çok kadın interseks atlet interseks olma özelliklerinden dolayı spor müsabakalarından diskalifiye ediliyorlar. Öte yandan bir bireyin interseks olması, onun daha baştan  rakiplerinden daha iyi bir performansa sahip olması önşartını  gerektirmiyor. Ancak yine de yarışmalardan diskalifiye edilebiliyorlar.   Oysa ki  uzun boy ya da kas gelişimi gibi performansı etkileyen başka fiziksel varyasyonlar için  böyle kısıtlamalar ve detaylı incelemeler uygulanmıyor.

Koruma ve Çözümler

İnterseks bireyler haklarına yapılan saldırı ve ihlâllerden korunmalıdırlar. Ne zaman ki böyle ihlâller gerçekleşirse bu hak ihlâline yol açan kimseler hakkında soruşturma açılmalı ve yargılanmalıdırlar. Hak ihlâline uğrayan interseks bireye etkili çözüm önerileri ve çareler sunulmalı ve zararları tazmin edilmelidir.

Aynı zamanda , interseks bireylerin temel hakları üzerinde olumsuz etkisi olan kanunların  ve mevzuatın değiştirilmesi veya  geliştirilmesi ile ilgili olarak interseks bireylere danışılmalı onlarla  karşılıklı istişare edilmelidir.

Hareket Noktaları

Devletlere düşen görevler ;

• Gereksiz tıbbi müdahele ve ameliyatları yasaklamalı ve onların fiziksel bütünlüğü ile öz iradelerine özlük haklarına saygılı olmalılar.
• İnterseks kişilerin ve onların ailelerinin taraflardan gerekli ve yeterli destek ve danışmanlık hizmeti aldıklarından emin olmalılar.
• Kişilerin interseks olmalarından(dış görünüş , yasal statü , karakteristik vb. ) kaynaklı  olarak ; eğitim , sağlık , kamu hizmetlerine erişim ,istihdam , spor gibi alanlarda  uğradıkları ayrımcılıkları önlemeliler. Ayrımcılık karşıtı inisiyatiflerle bu tarz ayrımcılıkları tespit etmeliler.
• İnterseks bireylere karşı işlenen hak ihlâllerinin yeterince araştırıldığından , gerekli sorgulamaların yapıldığından ve hak ihlâline uğrayan interseks bireylere  etkili çözüm önerileri ve çareler sunulduğundan ve zararlarının en iyi şekilde tazmin edildiğinden emin olmalılar.
• 
• Ulusal insan hakları izleme örgütleri , interseks bireylerin insan hakkı durumlarını araştırmalı ve takip etmelidir.
• İnterseks bireylerin resmi belgelerdeki ve doğum sertifikalarındaki cinsiyet ibaresinin kolaylıkla değiştirilebilmesini sağlayacak yasaların çıkarılması sağlanmalıdır.
• Sağlık çalışanlarının ; interseks bireylerin sağlık ihtiyaçları ve özlük hakları konusundaki bilgi ve deneyiminin geliştirilmesini sağlamalı , İnterseks çocukları ve ebeveynlerini doğru yönlendirmelerini teşvik etmeli ve onların haklarını korumaya almalıdır. Ve yine sağlık çalışanlarının, interseks bireylerin  cinsiyet karakteristiklerine ,özlük haklarına ve bedensel bütünlüklerine saygılı olmalarını sağlamalıdırlar.
• Hakim savcı avukat gibi hukuk insanlarının , göçmenlik bürosu memurlarının , yasa uygulayıcılarının , sağlık-eğitim personelinin ve çeşitli  diğer alanlardaki memurların ;interseks bireylerin hakları konusunda iyi eğitilmiş ve yetiştirilmiş olduklarından emin olmalıdır. İnterseks bireylerin bu gibi memurlar tarafından diğer herkesle eşit muamele gördüklerinden emin olmalıdırlar.
• İnterseks kişilere ve onların kurduğu organizasyonlara danışılmalı , onlarla istişare kurulmalıdır. Bu istişareler sonucunda onların haklarını etkileyen yasaların ve mevzuatın geliştirilmesi sağlanmalıdır.

Medya’ya Düşen Görevler ;

• Radyo ,televizyon , gazete,internet sitesi gibi yayın organlarında interseks bireylerin sesine yer vermeliler.
• İnterseks bireylere ve onların kendi haklarıyla ilgili olan endişelerine objetif ve dengeli bir şekilde yer vermeliler.
• İnterseks kişilerin cinsel yönelimleriyle ve/veya cinsiyet aidiyetleri-kimlikleriyle ilgili varsayımlar yapmamalılar.

Siz , arkadaşlarınız ve diğer fertler de birşeyler yapabilirsiniz. Örneğin ;

• İnterseks kimselere karşı yapılan hak ihlâllerini veya ayrımcılığın herhangi bir çeşidini gördüğünüzde bunu dile getirin , açığa vurun.
• İnterseks bireylerin birbirlerinden farklı olarak herhangi bir çeşit cinsel yönelim veya cinsiyet kimliğine sahip olabileceğini unutmayın.